HLV Imanol Alguacil, người đang dẫn dắt Real Sociedad đến từ Gipuzkoa, tỉnh nhỏ nhất ở Tây Ban Nha, nằm ở góc phía tây biên giới với Pháp. Là sản phẩm của học viện Real Sociedad, Alguacil chơi hậu vệ cánh gần một thập kỷ ở đội một, ra mắt vào năm 1990 và sau đó bất ngờ trở thành HLV. Alguacil bắt đầu huấn luyện tại một đội bóng nhỏ ở thị trấn đánh cá Orio, cách sân Real Sociedad không xa, rồi trở lại Sociedad với vai trò trợ lý HLV đội U19 vào năm 2011. Mùa giải 2017-2018, có một khoảng ngắn ông làm HLV tạm quyền nhưng vì chủ trương sử dụng cầu thủ trẻ không được thông qua, ông rời ghế thuyền trưởng và rồi khi được nhờ cậy chừng nữa năm sau đó, ông không thể từ chối đội bóng trong tim mình.
Năm năm trôi qua, Alguacil vẫn ở đó. Ông đã tiếp quản một Real Sociedad đang gặp khó khăn ở vị trí thứ 15 nhưng đã dẫn dắt Real Sociedad đến trận chung kết Copa del Rey năm 2020 và giành chiến thắng trước đối thủ lớn của xứ Basque là Athletic Bilbao. Đó là danh hiệu đầu tiên của Real Sociedad sau 34 năm. Trong số 15 cầu thủ chơi trận chung kết , 10 người đến từ xứ Basque, 6 người thuộc Gipuzkoa và 8 người là sản phẩm của đội trẻ. Trong đội một hiện tại, 10 người đến từ Gipuzkoa và 13 người đã đến từ học viện. Trong thời gian Alguacil làm HLV 22 cầu thủ học viện đã được ra mắt đội một.
Orio là một thị trấn đánh cá nhỏ xinh chỉ có 6.000 dân, nơi môn thể thao lớn nhất, gần như là một tôn giáo, là chèo thuyền. Nhưng nơi này đã tạo nên Alguacil. Orio chỉ cách San Sebastian, thủ phủ của tỉnh Gipuzkoa khoảng 17km. Trong khi Usurbil cách đó 10km, có dân số 6.145 người, là quê hương của Andoni Iraola, người đang thăng hoa của Bournemouth. Đi xa hơn một chút sẽ thấy Hondarribia, quê hương của Unai Emery. Còn Xabi Alonso đến từ Tolosa. Tất cả đều đến từ Gipuzkoa. Còn San Sebastian, thủ phủ của tỉnh chính là thành phố quê hương của Mikel Arteta. Gipuzkoa là tỉnh nhỏ nhất ở Tây Ban Nha . Với 760.000 người, nó chỉ chiếm 1,5% dân số Tây Ban Nha. Tuy nhiên, khi nói đến các HLV thì lại chiếm tới 50% trong top 4 của Premier League và 100% trong top 1 của Đức.
Alguacil chơi cùng đội trẻ Real Sociedad với Emery. Ở đội lúc đó Javi Gracia, người từng là HLV ở Leeds. Roberto Olabe, hiện là giám đốc thể thao của Real Sociedad, cũng có mặt trong đó. Có thể kể thêm Imanol Idiakez, HLV hiện nay của Deportivo La Coruna. Trở lại cuối những năm 1990, Arteta chơi cho đội bóng nhỏ địa phương tên là Antiguoko ở San Sebastian, trong số các đồng đội của anh có Alonso và Iraola. Một cầu thủ khác của Antiguoko, Benat San Jose, đang huấn luyện ở giải đấu hàng đầu của Bolivia.
Và còn nhiều hơn nữa. Julen Lopetegui, cựu HLV Tây Ban Nha, Sevilla, Real Madrid và Wolves, đến từ Asteasu, cách San Sebastian 24 km. Trợ lý của Pep Guardiola ở Manchester City, Juanma Lillo, giống như Alonso, đến từ Tolosa. Cha của Alonso, người từng vô địch La Liga cùng Real Sociedad khi còn là cầu thủ, cũng là huấn luyện viên. Asier Garitano, đến từ Bergara, cách San Sebastian 65km, đang huấn luyện Tenerife. Bản danh sách các HLV đến từ xứ Basqui còn có Jagoba Arrasate, người vào chung kết Copa del Rey năm ngoái cùng Osasuna, Jose Luis Mendilibar, nhà vô địch Europa League hiện tại, hay Ernesto Valverde của A.Bilbao… Tổng cộng, xứ Basque chiếm 1,4% lãnh thổ Tây Ban Nha và 4,6% dân số nhưng đã cung cấp 20% tổng số HLV ở Premier League và 30% tại La Liga.
Không có một câu trả lời thõa đáng nào về hiện tượng này vì con đường phát triển của các HLV đều không giống nhau. Lopetegui là một phần của đội hình Barcelona dưới thời Johan Cruyff, Alonso từng làm việc dưới thời Rafa Benitez, Pep Guardiola, Jose Mourinho và Carlo Ancelotti. Còn Arteta đến La Masia năm 15 tuổi và xây dựng sự nghiệp huấn luyện cùng Guardiola. Emery bắt đầu ở Lorca nhỏ bé sau khi giải nghề sớm vì chấn thương. Iraola đã xây dựng sự nghiệp với Marcelo Bielsa.
Hai CLB lớn nhất xứ Basque là Athletic Bilbao và Real Sociedad sẽ đối đầu nhau trong trận derby vào thứ Bảy tuần này. Rất nhiều khả năng, 3/4 trong số họ sẽ là người xứ Basque. Cả HLV Valverde và Alguacil, đều là người xứ Basque và là cựu cầu thủ của CLB mà họ hiện đang huấn luyện. Điều đó phản ánh một điều gì đó sâu sắc hơn, một nơi có truyền thống, một bản sắc mạnh mẽ, một khát vọng phát triển, luôn hoàn thiện và cạnh tranh bất chấp khó khăn. Hai CLB này cũng tự hào về sự phát triển của bóng đá trẻ. Phải chăng nhờ vậy mà họ thấm đẫm tinh thần của xứ Basque?!
Tính theo số dân, không có tỉnh nào ở Tây Ban Nha có nhiều cầu thủ bóng đá ở mọi lứa tuổi, nam và nữ được đăng ký hơn Gipuzkoa, và cũng không chỉ có bóng đá. Các môn như xe đạp, chèo thuyền, bóng ném, bóng rổ và điền kinh đều có lượng VĐV đông đảo hàng đầu. Có vẻ như người dân nơi đây mang sẳn gen thể thao . Cha của HLV Lopetegui, là một harrijasotzailea (VĐV môn nâng đá) từng vô địch quốc gia. Chú của ông từng là một harrijasotzailea và anh trai Joxean là một VĐV quần vợt. Lopetegui thích bóng đá hơn. Ông nói: “Cha tôi không hề chơi bóng đá, nhưng lớn lên với những giá trị mà ông thấm nhuần – nỗ lực, hy sinh, không bao giờ tìm kiếm lời bào chữa – đã giúp rèn giũa tính cách của tôi”.
Có một video có tựa đề "Made in Gipuzkoa." . Dù là một video quảng cáo cho một công ty bảo hiểm y tế địa phương, nhưng ý tưởng mà nó thể hiện lại là ý tưởng được hầu hết mọi người đồng tình, một cách tự hào. Đoạn video kể câu chuyện về những thành công của tỉnh, bao gồm cả sự kiện chiếc thuyền đầu tiên đi vòng quanh thế giới do một người Gipuzkoa làm thuyền trưởng, rằng họ là những người tiên phong của mọi con đường cần người khai phá.
