Việc tổ chức có ảnh hưởng đến thành tích tại Thế vận hội không?
Khi một quốc gia đăng cai Thế vận hội Mùa hè, lịch sử cho thấy rằng họ có xu hướng thể hiện tốt hơn so với khi các trận đấu diễn ra ở nơi khác. Ba nước chủ nhà trước đây – Nhật Bản, Brazil và Anh – đều đứng ở vị trí cao hơn trên bảng tổng sắp huy chương so với ba kỳ Thế vận hội trước đó mà họ tham dự trước khi đăng cai.
Mặc dù còn quá sớm để biết liệu Pháp có tiếp tục xu hướng này vào năm 2024 hay không, nhưng lịch sử chắc chắn đang đứng về phía họ. Do đó, chúng ta có thể kỳ vọng họ sẽ xếp ở vị trí cao hơn vị trí thứ 8 ở Tokyo 2020.
Tại sao tổ chức Thế vận hội mùa hè?
Các nhà kinh tế cho rằng lợi ích tài chính của việc tổ chức một sự kiện thể thao lớn như Thế vận hội Olympic mùa hè là rất nhỏ, trái ngược với nhiều báo cáo chính thức và truyền thông. Tổ chức các sự kiện như Olympic hay World Cup là cuộc chơi ngày càng đắt đỏ, trong khi lợi nhuận khó đong đếm, vì thế mà số lượng thành phố đấu thầu đăng cai ngày càng giảm. Ví dụ như Olympic 2024 chỉ có hai suất dự thầu khả thi – một từ Paris, một từ Los Angeles – vì Boston, Budapest, Hamburg và Rome đều rút lui trước thời hạn hồi năm 2017.
Vì lo ngại không có ai tham gia đăng cai Thế vận hội 2028, Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) đã đưa ra quyết định chưa từng có là trao luôn quyền đăng cai cho Los Angeles ngay khi công bố Paris là chủ nhà năm 2024. Nghĩa là việc tổ chức Thế vận hội không phải là một cách để mua thành công về chuyên môn. Mặc dù lịch sử cho thấy các quốc gia chủ nhà đã cải thiện thành tích trước đây của họ, nhưng đây vẫn là một chiến lược rủi ro vì lợi thế sân nhà dường như giảm dần theo thời gian.
Điều gì quyết định thành công của Olympic?
Nghiên cứu chỉ ra rằng các yếu tố điển hình quyết định sự thành công của Olympic là quy mô dân số, thu nhập, hệ tư tưởng chính trị.
Với tỷ lệ dân số thế giới lớn hơn - và với sự phân bổ ngẫu nhiên các VĐV ưu tú trên toàn cầu - các quốc gia lớn hơn sẽ có tỷ lệ VĐV lớn hơn và do đó sẽ thành công hơn. Tương tự, các nước giàu hơn có nguồn lực dồi dào để đào tạo và tham gia các môn thể thao chuyên biệt như chèo thuyền và cưỡi ngựa, những môn thể thao này có thể khiến các đối thủ có nguồn lực yếu không thể tham gia.
Chính trị cũng đóng một vai trò trong sự thành công của Olympic. Ví dụ, Liên Xô và các quốc gia trong khối XHCN thường thể hiện tốt tại Thế vận hội. Người ta nói rằng họ “thiết kế” các huy chương bằng cách đầu tư mạnh vào thể thao để quảng bá tính ưu việt hệ thống chính trị của họ. Cuối cùng, như đã đề cập ở trên, hiệu ứng chủ nhà ảnh hưởng đến thành công ở Olympic và là một trong những yếu tố quyết định mạnh mẽ nhất.
Lợi thế sân nhà giúp ích như thế nào và những hạn chế của nó là gì?
Sự quen thuộc với các đường đua, sân cỏ và khí hậu là một yếu tố có thể mang lại lợi thế cho các VĐV quốc gia đăng cai. Ở Pháp, điều này có thể áp dụng nhiều hơn cho một số môn thể thao hơn những môn khác. Ví dụ, một trong những sự kiện được mong đợi nhất là việc tổ chức bơi ở sông Seine. Nhưng do sông Seine cấm bơi từ lâu nên các VĐV đã được khuyên không nên tập luyện ở đó.
VĐV nước chủ nhà không cần phải di chuyển để tham dự các trận đấu, họ được nghỉ ngơi nhiều hơn và tránh khỏi các yếu tố bổ sung như thay đổi thời tiết, sợ độ cao khi đi máy bay, những yếu tố ảnh hưởng đến thành tích. Tuy nhiên, tầm quan trọng của những yếu tố này dự kiến sẽ rất nhỏ do những cải tiến gần đây về y học thể thao và cơ sở hạ tầng di chuyển. Để so sánh, để tham dự Thế vận hội 1956 ở Melbourne, thời gian di chuyển từ châu Âu vượt quá 30 giờ, gần gấp đôi thời gian hiện nay.
Hơn nữa, các VĐV chuyên nghiệp quen với việc di chuyển khắp thế giới. Ví dụ: các VĐV điền kinh sẽ có mặt ở lục địa Châu Âu để chuẩn bị cho Thế vận hội cũng như tham dự các sự kiện thuộc Diamond League được lên lịch ở Monaco và London ngay trước khi Paris 2024 diễn ra.
Người ta thường khẳng định rằng việc tham gia trước khán giả nhà có thể kích thích thành tích thể thao. Hơn nữa, trong các sự kiện được đánh giá chủ quan như quyền anh hay bóng đá, đám đông có thể ảnh hưởng đến quyết định của quan chức có lợi cho vận động viên chủ nhà. Đây là một cách nữa mà lợi thế sân nhà có thể mang lại thành công cho Olympic.
Nhưng nghiên cứu gần đây đặt ra nghi ngờ về giả thuyết này. Trong đại dịch Covid-19 - khi các trận bóng đá chuyên nghiệp diễn ra mà không có cổ động viên - trong khi các trọng tài đưa ra nhiều thẻ vàng hơn cho các đội chủ nhà, không có tác động nào đến tỷ lệ thắng hoặc hiệu số bàn thắng bại của đội nhà. Điều này cho thấy hiệu ứng đám đông không ảnh hưởng đến kết quả chung.
Hồi Tokyo 2020 diễn ra không có khán giả vì đại dịch, Nhật Bản vẫn cải thiện thành tích và đứng thứ 3 trên bảng tổng sắp huy chương. Đây là một sự cải thiện đáng kể so với ba kỳ Olympic trước đó như được thể hiện. Điều này càng đặt ra nghi ngờ về việc liệu Pháp có được hưởng lợi từ lợi thế sân nhà khi tham gia trước khán giả nhà hay không.
Vậy đâu là mối quan hệ giữa đăng cai và thành công ở Olympic?
Yếu tố chính giải thích tại sao các quốc gia chủ nhà thể hiện tốt hơn tại Thế vận hội có thể là nguồn lực. Để chuẩn bị đăng cai Thế vận hội Mùa hè, nguồn vốn được huy động cho thể thao và việc chi tiêu như vậy mới là vấn đề quan trọng.
Các nước chủ nhà thường được xác nhận 7 năm trước Thế vận hội để họ có thời gian chuẩn bị. Khi các trò chơi khác diễn ra trong giai đoạn chuẩn bị này, việc tăng chi tiêu cho thể thao có thể cải thiện đáng kể hiệu suất của các trò chơi đó. Ngoài ra, nước chủ nhà có thể giới thiệu các nội dung thi đấu mới tại Thế vận hội, với các môn họ nắm chắc huy chương. Ví dụ, Nhật Bản đã giới thiệu môn bóng mềm và karate, trong đó các VĐV của họ đã giành được huy chương vàng.
Pháp đã giới thiệu môn break-dance lần đầu tiên vào năm 2024. Chèo thuyền kayak là một sự kiện mới khác trong năm nay. Mặc dù việc thêm các môn thể thao mới không đảm bảo chủ nhà sẽ thành công hơn nhưng nó sẽ làm tăng xác suất.
Vậy Pháp có thể đứng đầu bảng huy chương?
Tất nhiên là thứ hạng của Pháp sẽ cải thiện mạnh. Tuy nhiên, khó có khả năng họ sẽ đứng đầu bảng xếp hạng. Thông thường, cách tốt nhất để dự đoán bảng huy chương là xem xét các thứ hạng lịch sử. Trung Quốc và Mỹ vẫn sẽ tranh nhau vị trí đầu bảng. Thật trùng hợp, cả hai quốc gia này cũng đáp ứng tiêu chí có dân số đông và nguồn lực kinh tế dồi dào.
Với lịch sử của Pháp liên tục đứng trong top 10 trên bảng tổng sắp huy chương, rất khó có khả năng họ xếp ở vị trí thấp hơn. Liệu đất nước này có trải qua những cải tiến lớn như Nhật Bản đã làm ở Tokyo 2020 hay không vẫn còn phải chờ xem.
