Các nhóm chất dinh dưỡng cơ thể cần gồm chất bột đường, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất. Các số trước chúng ta đã tìm hiểu vai trò và nhu cầu nhóm bột đường, nhóm chất đạm, vậy nhóm chất béo và nhóm vitamin, khoáng chất có vai trò như thế nào? Nhu cầu cho các vận động viên (VĐV) thể thao là bao nhiêu?
Chất béo
Là nhóm cung cấp năng lượng, cùng với chất bột đường, chất đạm, nhưng chất béo cung cấp năng lượng đậm đặc nhất, 1g chất béo cung cấp khoảng 9kcal năng lượng, trong khi 1g chất bột đường hoặc chất đạm chỉ cung cấp 4kcal.
Trong hoạt động thể thao, chất bột đường và chất béo là những nguồn năng lượng chính, năng lượng từ chất đạm ít được sử dụng.
Ngoài việc cung cấp năng lượng, chất béo còn giúp hỗ trợ hấp thu các vitamin tan trong chất béo như vitamin A, D, E, K, là những vitamin có vai trò hết sức quan trọng trong cơ thể.
Chất béo cũng là nguồn cung cấp các acid béo thiết yếu mà cơ thể không tự tổng hợp được như Acid Lioleic (omega 6) và Acid α Linoleic (Omega 3). Omega 6 có nhiều trong các loại dầu thực vật như dầu mè, dầu đậu nành, lượng ít hơn trong dầu đậu phộng, Omega 3 có nhiều trong các loại dầu cá.
Chất béo cần thiết trong chế độ ăn, tuy nhiên nhu cầu chất béo là vừa phải, chỉ nên chiếm 20 - 25% nhu cầu năng lượng, việc ăn quá nhiều chất béo không có lợi cho sức khỏe và thành tích của vận động viên. Nên chế biến thực phẩm bằng các loại dầu thực vật, bổ sung các loại hạt có dầu, lưu ý cá và đậu phụ trong khẩu phần để cung cấp đủ các acid béo thiết yếu cho VĐV.
Vitamin và khoáng chất
Vitamin và chất khoáng là những chất dinh dưỡng cơ thể chỉ cần với lượng nhỏ, nó không cung cấp năng lượng nhưng có vai trò rất quan trọng, cần cho nhiều chức năng của cơ thể.
Một số vitamin giữ vai trò quan trọng trong chuyển hóa chất bột đường, chất đạm hay chất béo thành năng lượng. Một số vitamin có vai trò giúp hấp thu các chất khoáng như Canxi, Sắt… Một số vitamin có vai trò tăng cường miễn dịch, phòng tránh bệnh tật…
Các chất khoáng như Canxi, Phosphor là thành phần chính của xương và răng; Sắt tham gia vào cấu tạo tế bào máu; I-ốt có vai trò quan trọng trong hoạt động tuyến giáp, ảnh hưởng trực tiếp đến não bộ… Các chất khoáng có vai trò quan trọng trong kiểm soát nhiều hoạt động của cơ thể, điều chỉnh các quá trình sinh lý liên quan đến thể lực của VĐV.
Vitamin và chất khoáng có trong rất nhiều loại thực phẩm, một chế độ ăn của VĐV đảm bảo đa dạng, trên 20 loại thực phẩm khác nhau mỗi ngày, đủ rau, trái cây (ít nhất 300g rau và trên 200g trái cây/ngày), bổ sung sữa trong khẩu phần sẽ cung cấp đủ nhu cầu vitamin và chất khoáng.
Nên bổ sung vitamin, chất khoáng từ thuốc?
Con đường bổ sung vi khoáng an toàn, hiệu quả nhất là qua chế độ ăn uống cân đối, hợp lý. Chỉ cân nhắc bổ sung bằng thuốc cho một số trường hợp đặc biệt như VĐV đang áp dụng chế độ ăn giảm cân, nhưng cần phải có ý kiến của bác sĩ. Nếu tự ý bổ sung vitamin không đúng cách có thể gây những hậu quả không tốt cho sức khỏe:
- Nếu cung cấp dư thừa các vitamin tan trong chất béo A, D, E, K, các vitamin này sẽ tích tụ dần trong mỡ cơ thể, nếu dùng liều cao hoặc kéo dài có thể dẫn đến ngộ độc.
- Cung cấp thừa vitamin tan trong nước, cung cấp thừa chất khoáng…, lượng dư thừa sẽ được đào thải qua thận, tăng gánh nặng cho thận, mà không làm tăng thêm thành tích của VĐV.
Một chế độ ăn cân đối, đa dạng thực phẩm luôn là lời khuyên hữu tích cho tất cả những người chơi thể thao.
BS CK1 Trần Thị Minh Nguyệt
Phó Chủ tịch HĐQT Công ty Nutifood
