Mỡ trắng chiếm 93-97% lượng mỡ trong cơ thể, sự gia tăng quá mức khối lượng mỡ trắng này là thủ phạm chính gây nên tình trạng thừa cân, béo phì - một “đại dịch” của thế kỷ 21”. Đó là kết quả nghiên cứu mới nhất của các nhà khoa học thuộc Đại học Harvard (Mỹ) công bố trên tập san New England Journal of Medicine. Phát hiện này về mỡ trắng đã thay đổi hoàn toàn nhận thức và quan điểm điều trị thừa cân béo phì trên toàn thế giới.
Béo phì, đặc biệt là béo bụng gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm
Tế bào mỡ trắng gồm một hạt mỡ bên trong chứa đầy a-xít béo và glycerol (triglyceride). Trong cơ thể người có tới 10 - 30 tỷ tế bào mỡ trắng, kích thước mỗi tế bào dao động từ 25 - 200 micron. Chúng không chỉ có khả năng tăng kích thước lên đến 20 lần mà còn có thể tăng lên về số lượng do sản sinh mới. Điều này lý giải tại sao một người khi “phát phì” có thể lên tới hơn 100kg, thậm chí là 200 - 400kg. Khi tích tụ tại vùng dưới da như cánh tay, eo, mông, đùi... mỡ trắng làm “hỏng” vóc dáng, khiến cơ thể mập mạp và trở nên nặng nề, chậm chạp. Nguy hiểm hơn, mỡ tích tụ tại vùng bụng, nội tạng sẽ là “hiểm họa” với sức khỏe.
Mỡ trắng tăng sẽ gây ra rối loạn chuyển hóa sớm. Cholesterol tỷ trọng thấp bám vào lòng mạch sẽ tạo mảng xơ vữa gây tăng huyết áp, thiếu máu - nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Nghiên cứu của ĐH Manchester (Anh) cho thấy, nếu vòng eo vượt chuẩn (nam > 90cm, nữ > 80cm) nguy cơ bị nhồi máu cơ tim sẽ tăng gấp 55%. Mỡ trắng ở bụng còn sinh ra yếu tố đề kháng insulin, dẫn đến bệnh đái tháo đường. Theo Tổ chức Đái tháo đường thế giới, 80-90% ca bệnh đái tháo đường là thể 2 và thường xảy ra ở người thừa cân, béo phì có béo bụng. Bên cạnh đó, thừa cân, béo phì còn là một trong những thủ phạm gây vô sinh hay các bệnh liên quan đến hô hấp, da, rối loạn nội tiết, tiêu hóa, suy giảm trí nhớ và bệnh ung thư. Thậm chí đã có nhận định: Chỉ trong vòng 5 năm nữa, béo phì sẽ thay thế vị trí của thuốc lá trở thành nguyên nhân hàng đầu gây nên bệnh ung thư.
Cấu tạo tế bào mỡ trắng
Để phòng ngừa các nguy cơ từ mỡ trắng, người thừa cân, béo phì cần giảm cân và kiểm soát được cân nặng. Đây được khuyến cáo là phương pháp chủ động và ít tốn kém nhất. Gần đây, việc áp dụng các tiến bộ về sinh học phân tử trong nghiên cứu về tế bào mỡ trắng đã phát hiện ra sự hiện diện của thụ thể PPARγ - “kẻ tiếp tay” cho tế bào mỡ trắng tăng sinh và tích tụ. Đồng thời, các nhà khoa học cũng tìm ra perilipin, một loại protein nằm trên giọt mỡ, ngăn cản sự ly giải mỡ của men lipase. Nghiên cứu lâm sàng về Belaunja và Mangastin vừa được Trường ĐH California - Davis (Mỹ) công bố cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc giảm cân và các chỉ số BMI, vòng eo, hông sau 2-8 tuần sử dụng và không gây tác dụng phụ như: rối loạn tiêu hóa, mệt mỏi, mất nước, chán ăn... Về cơ chế, chính 2 hoạt chất sinh học 7-hydroxy-frullanolide, alpha-mangostin trong Belaunja và Mangastin đã gây ức chế và làm giảm hoạt động của PPARγ để ngăn tế bào mỡ mới hình thành. Đồng thời, hạn chế biểu hiện của perilipin, nhờ đó men lipase tiếp cận giọt mỡ và ly giải mỡ ra khỏi tế bào. Qua đó giúp giảm kích thước mỡ trắng, đặc biệt tại eo, bụng, đùi. Ngoài việc sử dụng hoạt chất thiên nhiên Belaunja và Mangastin, người thừa cân, béo phì nên xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý và tập luyện thể dục đều đặn. Đây chính là “3 nguyên tắc vàng” giúp kiểm soát cân nặng và phòng ngừa hiệu quả các nguy cơ bệnh tật từ thừa cân, béo phì.
PGS-TS Lê Bạch Mai
(Viện Dinh dưỡng quốc gia)
