Trước hết, việc Mourinho bị sa thải là chuyện sớm hay muộn. Trận thua AC Milan tại Serie A vừa qua chỉ là giọt nước tràn li, nhưng điểm nhấn chính là thất bại trước Lazio trong trận derby Rome ở tứ kết lượt đi Coppa Italia vào giữa tuần trước. Đó có lẽ là thời điểm tồi tệ nhất của Mourinho kể từ khi tiếp quản đội bóng áo màu bả trầu vào mùa hè năm 2021. Phong độ ở Serie A lao dốc khủng khiếp, với chỉ một chiến thắng trong năm trận đấu trước khiến họ tụt lại phía sau, cơ hội giành suất tham dự Champions League gần như không còn. Nhưng điều đó không quan trọng bằng việc thua một trận derby nữa. Mourinho đã thua 4/6 trận derby Rome, với chỉ một chiến thắng duy nhất. Tầm quan trọng được tóm tắt rõ ràng nhất qua nhận xét của HLV đội đối thủ Maurizio Sarri: “Tôi có không quan tâm đến việc giành quyền vào vòng tiếp theo của Coppa Italia. Nhưng bạn cần phải giành chiến thắng trong trận derby”.
Chủ sở hữu của Roma - gia đình Friedkin - đã tặng cho Jose Mourinho một chiếc Vespa ngay sau khi bổ nhiệm ông. Khi Mourinho đồng ý dẫn dắt Roma cách đây 2,5 năm và lấy chiếc Vespa màu kem đi một vòng quanh Trigoria, nhà cầm quân người Bồ Đào Nha nhấn mạnh rằng ông “không đến Roma để nghỉ ngơi”. Nhưng ở thời điểm đó, thật khó để tưởng tượng ông sẽ tại vị lâu dài.
Man United sa thải Mourinho chỉ sau 2,5 năm. Tottenham cũng làm điều tương tự sau 18 tháng. Nhiều người cho rằng Mourinho có thể đã mất việc ở Roma sau thất bại nhục nhã 1-6 trước Bodo Glimt của Na Uy ở đầu mùa giải đầu tiên. Chưa bao giờ Mourinho gắn bó với một CLB nhiều hơn 3 mùa giải. Thời điểm này năm ngoái, ông tiết lộ mình đã từ chối cơ hội dẫn dắt Bồ Đào Nha sau World Cup 2022. Đến mùa hè, Mourinho kể một câu chuyện về việc nhận được “lời đề nghị lớn nhất, điên rồ nhất cho một HLV trong lịch sử bóng đá đến từ Saudi Pro. Tôi đã từ chối vì lời hứa với các cầu thủ, người hâm mộ và chủ sở hữu của mình,” ông nói.
Lòng trung thành là một trong những giá trị lâu đời, khó phai mờ ở Rome hơn những nơi khác trong bóng đá. Phải thừa nhận là Mourinho rất được yêu mến tại Rome. Ông cũng cho thấy mình muốn hòa nhập với các CĐV nơi này. “Roma không hề giống những nơi khác”. Mourinho từ cho biết: “Tôi đã cho các cầu thủ trẻ ra mắt ở tất cả các CLB mà tôi từng làm việc. Nhưng gần như các tài năng trẻ ở đây đều là Romanisti. Đó là những đứa trẻ từng đứng bên ngoài hàng rào sân tập để xin chữ ký của các cầu thủ”.
Người hâm mộ Roma cảm thấy vô cùng may mắn khi sở hữu “Người đặc biệt”. Nếu không có ông, những cầu thủ như Paulo Dybala và Romelu Lukaku sẽ không bao giờ khoác áo AS Roma. Còn đối với Serie A, Mourinho là một ngôi sao, là người duy nhất trong giải đấu có lời nói và hành động gây chú ý trên khắp thế giới. Mourinho quyết định đến Real Madrid vào mùa hè năm 2010, sau cú ăn ba cùng Inter. Kể từ đó, không đội bóng Italy nào nâng cao chiếc cúp châu Âu cho đến khi ông trở lại và giành chức vô địch UEFA Conference League ở ngay trong năm đầu tiên dẫn dắt Roma. Chỉ 1 năm sau, ông tiếp tục đưa Roma lọt vào trận chung kết Europa League.
“Đây là lần đầu tiên trong lịch sử AS Roma có 2 lần liên tiếp lọt vào trận chung kết cúp châu Âu,” Mourinho tự hào nhận xét. “Vì vậy, bạn có thể hiểu rằng điều đó khó đến nhường nào. Nếu bạn đang tìm những đội lọt vào 3 trận chung kết liên tiếp, bạn sẽ chỉ tìm thấy những đội bóng huyền thoại. Còn nếu bạn hỏi tôi, ‘Ông có định thử không?’, thì câu trả lời là có.”
Vậy mà rất ngạc nhiên khi chủ sở hữu của Roma lại không vội đề nghị gia hạn với Mourinho. Hợp đồng của ông sẽ kết thúc vào mùa Hè này. Đó là tình huống chưa từng xảy ra đối với Mourinho. Ở những đội bóng cũ, ông thường được tưởng thưởng bằng việc gia hạn hợp đồng nhờ thành công trong năm đầu tiên. Nhưng đó không phải câu chuyện xảy ra ở Rome. Hóa ra, ai cũng có lý do của mình. Quyết định của những ông chủ AS Roma tránh cho họ phải đền bù số tiền lớn, còn Mourinho thì cũng kết thúc “sự kiện năm thứ 3” sớm.
Hãy hỏ qua một bên yếu tố tình cảm giữa Mourinho và người hâm mộ giàu xúc cảm của thành Rome, ở đây chúng ta thấy những người bỏ tiền trả lương cho Mourinho không thể kiên nhẫn thêm nữa. AS Roma đang hoạt động trong những hạn chế tài chính. Họ đã chi ít hơn 10 triệu euro cho phí chuyển nhượng mùa này trong khi thu lại hơn 70 triệu euro. Họ phải làm như vậy sau khi đã chi hơn 100 triệu euro trong mùa hè đầu tiên của Mourinho tại câu lạc bộ. Không phải tất cả số tiền đó đều được chi tiêu một cách khôn ngoan. Tammy Abraham đã rất xuất sắc, ghi 27 bàn trong mùa giải đầu tiên, trước khi bị chấn thương dây chằng đầu gối. Eldor Shomurodov, người chỉ đá chính sáu trận cho Giallorossi, thì không.
Hóa đơn tiền lương của AS Roma vẫn cao thứ ba ở Serie A. Trước khi Victor Osimhen gia hạn hợp đồng với Napoli vào tháng này, Romelu Lukaku là cầu thủ được trả lương cao nhất giải đấu. Nói cách khác, có thể họ không phải tốn tiền chuyển nhượng nhưng không có nghĩa là AS Roma không tốn kém tiền bạc để Mourinho có lực lượng tốt nhất, không hẳn là thiếu thốn như HLV người Bồ Đào Nha thường lấy đo để bào chữa cho các thất bại. Lấy ví dụ như AC Milan, đã bổ sung thêm những cầu thủ như Christian Pulisic, Tijjani Reijnders và Ruben Loftus-Cheek trong khoản chi 120 triệu euro, tuy nhiên, họ chi ít hơn Roma khoảng 15% cho lương cầu thủ. Hơn nữa, lương của Mourinho gần gấp đôi so với đồng nghiệp Stefano Pioli, người đầu tiên đánh bại Mourinho đến 6 lần trong sự nghiệp đối đầu.
Cách đây không lâu, vị trí của HLV Pioli dường như đang bị đe dọa. Người dẫn dắt Milan tới chức vô địch Serie A năm 2022 đã bị chỉ trích vì khiến đội bóng thất bại trong cuộc đua mùa giải trước và tụt lại phía sau Inter và Juventus ở mùa giải này. Việc bị loại sớm khỏi Champions League cũng là áp lực. Nhưng rồi AC Milan giành được bốn chiến thắng và một trận hòa trong năm trận đấu gần đây nhất để tái hồi hi vọng giành vé dự Champions League mùa sau.
Ngược lại, Roma đã tụt xuống vị trí thứ 9. Dù có lý do chấn thương khá nhiều, nhưng việc ít hơn 8 điểm so với cùng kỳ mùa trước thì rõ ràng là AS Roma không tiến bộ. Thời gian ở thủ đô đã kết thúc, Mourinho sẽ để lại một di sản lâu dài nhưng sự thật vẫn là sự thật: Mourinho đã thất bại trong việc mang lại một điều quan trọng nhất cho tập đoàn sở hữu Roma ở Mỹ: việc trở lại Champions League và dòng doanh thu đi kèm với nó.
Những ký ức người hâm mộ có được cùng Mourinho khi vô địch Conference League và vào chung kết Europa League 1 năm sau vẫn còn đó. Niềm tự hào vẫn tràn ngập khắp mái nhà, còn niềm đam mê được thể hiện rõ ràng ở mảng bán vé và hàng hóa bán ra. Nhưng trên thực tế, vô địch Conference League, giải đấu ít danh giá nhất trong 3 giải đấu cấp CLB của UEFA không phải là đòn bẩy tài chính cho nhà Friedkin.
Cách làm kinh tế trong bóng đá hiện đại đề cao tính bền vững, trước khi nghĩ đến chuyện giành được những danh hiệu. Và Roma cần doanh thu. Hãy nhìn vào khoản lỗ của họ trong 4 năm qua: 204 triệu euro ở mùa giải 2019-20, 185 triệu euro ở mùa 2020-21, 219 triệu euro ở mùa 2021-22 và ước tính khoảng 102 triệu euro ở mùa giải trước. Các CLB Italy từng không được dự Champions League đang phục hồi mạnh mẽ. Lazio đã trở lại mùa trước với tư cách là á quân Serie A. Napoli không được dự Champions League mùa giải 2019/20 và 2020/21 nhưng họ đã trở lại mùa sau đó rồi vô địch Serie A mùa trước.
“Tôi là nạn nhân của những gì đã đạt được trước đây,” Mourinho nói trong lễ ra mắt AS Roma. Bây giờ, có thể nói như vậy về cuộc chia tay giữa ông và đội bóng thành Rome. Nói cho cùng, người ta muốn ông làm những điều khác biệt kể cả khi ông chẳng còn là người đặc biệt.
