Theo The Billiard Congress of America (New York, 1992), Billiards có lịch sử lâu đời, phong phú và được nhiều người yêu thích. Từ một trò chơi trên bãi cỏ, Billiards phát triển dần dần trong thế kỷ 15 tại Bắc Âu và Pháp. Ngay từ thuở bình minh của môn Billiards đã có phụ nữ tham gia.

Từ thế kỷ XVI đến XVIII, Billiards là trò chơi của giới phụ nữ thượng lưu châu Âu. Đến năm1890 đã xuất hiện một số tay cơ nữ xuất sắc. Vào thập niên 1930, 2 tay cơ nữ Ruth Mc. Ginnis và Dwillie Moscon từng chơi biểu diễn ở nhiều nơi và có thể hạ được nhiều đối thủ nam.

Cách nay vài chục năm phải kể đến Dorothy Wise với thành tích 5 lần liên tục (1967 - 1971) đoạt ngôi vô địch giải Mỹ mở rộng và Jean Balukas từng 7 lần chiến thắng (1972 - 1983) tại giải này… Ở Nhật cũng có nữ cơ thủ tài danh Masako Katsura.

Ngày nay, một số giải thi đấu dành riêng cho nữ giới đã được tổ chức như: giải WPBA (ra đời năm 1976) được các công ty thương mại tài trợ. Một số tay cơ nữ nổi danh của WPBA là Liu Mei (Đài Loan), Allison Fisher (Anh), Jeanette Lee (biệt hiệu “góa phụ áo đen”, 33 tuổi, người Mỹ gốc Hàn Quốc), Karren Corr (Bắc Ireland), Helena Thornfeldt (Thụy Điển)…

Tuy nhiên, nữ giới vẫn còn gặp khó khăn trong phát triển tài năng. Họ ít khi được gia đình, bạn bè ủng hộ. Không khí các tụ điểm Billiards hình như không thích hợp với họ, đó là chưa kể đến trường hợp có thể bị quấy rầy.

Đất Sài Gòn, nơi phong trào Billiards phát triển mạnh nhất nước cũng rất hiếm có phụ nữ cầm cơ. Theo vài tay cơ kỳ cựu, nổi bật nhất có lẽ là nữ cơ thủ tên Kim, năm nay đã ngoài 50 tuổi. Hồi đầu thập niên 70, cô chơi partie libre (tự do) ở chung cư Trần Hưng Đạo, quận 1.

Một danh thủ từng so cơ với nữ hảo thủ này vào khoảng đầu thập niên 80 tại tụ điểm Billiards ở khu bán bàn ghế trên đường Võ Văn Tần, quận 3 kể lại: “Trong tập dợt, thỉnh thoảng cô Kim đi được cơ mười mấy điểm nhưng khi vào các trận “cá cược chút ít cho vui”, cô chỉ đi cơ 7 hoặc 8 điểm.

Lúc đó, tôi thường chấp cô Kim 200-40 (tức là chấp đến 160 điểm, trong trận đấu đến 200 điểm), trong khi chấp cậu Mười Út Trà Ôn 200-30. Một số tay cơ nam trung niên cũng từng thất bại dưới tay cô, trong đó có ông Bá Đại, chuyên bán đường ở chợ Ông Tạ”.

Một nữ cơ thủ khác ít tiếng tăm hơn là Trần Thúy Hà (sinh năm 1962)ø. Cô là con gái của tay cơ lão thành Trần Vinh Hồng (Hồng Quốc Thanh) năm nay đã 78 tuổi. Nhà cho thuê bàn Billiards phía sau rạp Quốc Thanh nên Thúy Hà tập chơi partie libre lúc 7-8 tuổi.

Ảnh hưởng trường phái của cha, lối đánh của Thúy Hà khá bay bướm, phóng khoáng chứ không chặt chẽ, chắc chắn như cô Kim. Hiện nay, Thúy Hà cùng chồng, con định cư tại Mỹ. Theo trọng tài Billiards Trương Công Mược, tại Sài Gòn cũng còn 1-2 tay cơ nữ khác, trong đó có một người tên Thu trước đây thường chơi tại câu lạc bộ Bảo Thu (Thị Nghè)… 

Kỳ tới: Đến chuyện thời nay

THIỆN TÂM