Theo quan điểm y học dân gian, nhiều người hễ mụn nhọt, táo bón,… là đổ thừa cho lá gan quá “nhiệt”. Từ quan điểm “mát gan” nhiều người đang dùng một số nước có pha dược thảo như nước uống suốt ngày. Đáng tiếc vì việc sử dụng không đúng cách chẳng những không mát gan mà có khi hại gan một cách oan uổng. Dưới đây là 2 ví dụ cụ thể:

1. Không thiếu người uống nước a-ti-sô cả lít mỗi ngày vì nghe nói uống như thế vừa bổ gan, vừa đẹp da, vừa trị đau bao tử. Nhưng sau đó bỗng dưng lại đầy hơi khó chịu, đến bữa ăn bụng đói cồn cào như có thể dọn sạch bàn ăn nhưng mới vài miếng no ngang rồi bỏ cuộc trong khi con mắt còn thèm.

A-ti-sô đúng là là vị thuốc rất tốt để nhuận gan lợi mật và  phục hồi nhu mô gan. A-ti-sô vì thế nên được dùng để giải độc cơ thể, nhất là ở đối tượng hút thuốc, uống rượu, làm việc trong môi trường ô nhiễm, người bị tăng mỡ máu… Với người bị viêm loét dạ dày tá tràng cũng nên dùng a-ti-sô nếu thiếu mật để qua đó hỗ trợ chức năng biến dưỡng chất béo nhằm giảm bớt gánh nặng cho lá gan, trái thận và khung ruột. Nên nhớ là vết loét trên niêm mạc dạ dày tá tràng lâu lành ở người cao mỡ máu, béo phì. Nhưng không nên vì thế mà tự đầu độc bằng lượng a-ti-sô quá cao. Cũng vì tác dụng tiết mật và co thắt túi mật để đẩy mật từ gan xuống ruột mà a-ti-sô, nếu lạm dụng vì dùng quá thường, vì mỗi lần dùng quá nhiều, có thế gây co thắt toàn bộ cơ trơn đường tiêu hóa. Cứ co vào giãn ra thì vết loét khó lành đồng thời nạn nhân sớm muộn cũng đầy hơi, trướng bụng, biếng ăn, buồn nôn.

2. Từ khi trà, nhất là trà xanh, được tán dương nhờ tác dụng kháng oxy-hóa, nhiều người quyết định chỉ uống trà thay nước lã. Cũng như a-ti-sô, trà, dù là trà xanh hay trà đen, cũng là thuốc tốt vì hoạt chất kháng oxy-hóa trong trà, cụ thể là chất ECPG, có công năng phòng chống xơ vữa mạch máu, ngăn ngừa ung thư cho đối tượng phải tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, với hóa chất công nghiệp, nông nghiệp… Bằng chứng là các nhà nghiên cứu gần đây đã khuyên nên uống trà xanh khoảng 30 phút trước khi ra nắng để hoạt chất trong trà rải đều khắp cơ thể nhằm phong bế tác hại của tia tử ngoại trong ánh nắng gay gắt. Nhưng bên cạnh đó, có 2 điểm bất lợi thấy rõ khi uống hơn 1 lít nước trà trong ngày. Đó là:

+ Chất chát trong trà khiến khung ruột co thắt rồi đến lúc thành co cứng. Ẩm khách vì quá yêu trà sau đó nhăn nhó khó coi vì trở thành nạn nhân của chứng táo bón;

+ Lượng sắt trong trà bao giờ cũng chiếm ưu thế khi tương tranh với các khoáng tố khác. Người yêu trà vì thế tuy thừa sắt nhưng lại thiếu nhiều khoáng tố vi lượng khác như Kẽm, Crôm, Mangan… Đây lại là những nhân tố cần thiết cho hệ miễn dịch, biến dưỡng, thần kinh giao cảm. Lạm dụng nước trà vì thế có thể dẫn đến mệt mõi, biếng ăn, buồn chán…

Với cây thuốc nào cũng thế, người bệnh và ngay cả người chưa bệnh nhưng muốn phòng bệnh không nên tự ý dùng thuốc theo lời đồn của “hàng xóm”- vốn chưa hề chữa bệnh cho ai. Đừng quên là hoạt chất nào muốn nên thuốc cũng thế, phải được lá gan chuyển hóa mới triển khai được tác dụng như mong muốn. Gan thậm chí phải làm việc đến 2 lần vì hoạt chất nào cũng vậy, dù là hóa chất tổng hợp hay dẫn xuất từ nguồn gốc thiên nhiên, sau khi triển khai tác dụng, đều phải được gan biến thể lần nữa thành dạng không độc cho cơ thể trước khi theo đường bài tiết. Mang hoạt chất vào cơ thể với liều lượng thái quá trong trường hợp không cần thiết chỉ tăng thêm gánh nặng giải độc cho lá gan. Tệ hơn nữa nếu lá gan trước đó đã mệt nhoài vì gia chủ vướng bệnh mãn tính nào đó, vì gia chủ ngày nào cũng lao tâm, lao lực do phải đồng hành stress. Ngay cả dùng thuốc bổ cũng phải cân nhắc lợi hại. Không có thuốc nào nếu không bổ chiều dọc sẽ bổ chiều ngang. Đã là thuốc thì tùy theo liều lượng, chỉ có thuốc tốt hay thuốc độc!

Góc tư vấn của bác sĩ Lương Lễ Hoàng